Ο Αχιλλέας Ζαπράνης έλαβε το δίπλωμα του Μηχανολόγου Μηχανικού από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) το 1989 και το 1992 απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Επιστήμη Υπολογιστών με διάκριση (MSc inComputer Science) από το University College London (UCL). Η μεταπτυχιακή του εργασία, η οποία αφορούσε την πρόβλεψη αποδόσεων μετοχών μέσω νευρωνικών δικτύων σε συνεργασία με τη National Westminster Bank (NatWest), δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Neural Networks και παραμένει σημείο αναφοράς στον χώρο.
Το 1993 ξεκίνησε το διδακτορικό του στο London Business School, στο πλαίσιο του προγράμματος National Computing and Telecommunications Transfer (NCTT) Programme, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Εμπορίου και Βιομηχανίας του Ηνωμένου Βασιλείου. Το πρόγραμμα αυτό επικεντρωνόταν στις εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης στις χρηματοοικονομικές αγορές, με τη στήριξη οργανισμών όπως οι Barclays-BZW, Citibank International και Société Générale. Κατά τη διάρκεια της υποτροφίας του, ολοκλήρωσε όλα τα μαθήματα και εξετάσεις του MSc in Finance του London Business School. Η διδακτορική του διατριβή εστίασε στην ταυτοποίηση νευρωνικών μοντέλων και την τακτική κατανομή κεφαλαίων, σε συνεργασία με την PosTel Investment Management (σήμερα Hermes Investment Management). Αναγορεύθηκε Διδάκτορας στην Επιστήμη των Αποφάσεων με διάκριση το 1997 και τα αποτελέσματα της έρευνάς του εκδόθηκαν σε μονογραφία από τον εκδοτικό οίκο Springer-Verlag.
Έχει διατελέσει σύμβουλος για αρκετά χρηματοοικονομικά ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένου του λονδρέζικου παραρτήματος της Rockport Capital Inc. του Peter Ackerman, της Société Générale και της ATOS (θυγατρική της Crédit Lyonnais). Έχει συγγράψει πέντε ακαδημαϊκές μονογραφίες—τέσσερις εκδόθηκαν από τους εκδοτικούς οίκους Wiley και Springer-Verlag και αφορούν τα χρηματοοικονομικά καιρού, την ταυτοποίηση νευρωνικών μοντέλων, τα νευρωνικά δίκτυα κυματομορφών (wavelet neural networks) και την αλγοριθμική αναγνώριση προτύπων στην τεχνική ανάλυση. Η πέμπτη μονογραφία, με θέμα τις χρηματοοικονομικές εφαρμογές των νευρωνικών δικτύων, εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη χρηματοοικονομική μηχανική, τα νευρωνικά δίκτυα και τις εφαρμογές μηχανικής μάθησης στην πρόβλεψη, αποτίμηση περιουσιακών στοιχείων και διαχείριση κινδύνου. Πρόσφατα, εστιάζει στη μετασχηματιστική επίδραση των ψηφιακών τεχνολογιών —όπως η τεχνητή νοημοσύνη, το blockchain και το αποκεντρωμένο χρηματοοικονομικό σύστημα (DeFi)— στη χρηματοοικονομική θεωρία και πρακτική. Βρίσκεται στη διαδικασία συγγραφής σχετικής μονογραφίας για αυτή τη σύγκλιση. Έχει επιβλέψει τρεις διδακτορικές διατριβές και έχει συγγράψει πάνω από 100 επιστημονικά άρθρα, τα οποία έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά όπως IEEE Transactions on Neural Networks, Neural Networks, Neural Computing & Applications, Neurocomputing, Journal of Forecasting και International Journal of Forecasting. Το έργο του έχει λάβει περισσότερες από 1.300 αναφορές στη βάση Google Scholar. Σύμφωνα με την πλατφόρμα ScholarGPS, που αξιολογεί 29.174.400 επιστήμονες από όλους τους επιστημονικούς τομείς παγκοσμίως, ο Αχιλλέας Ζαπράνης κατατάσσεται στο κορυφαίο 1,77% του συνόλου των ερευνητών. Ειδικότερα, στους επιμέρους τομείς: Weather derivatives (παράγωγα καιρού): στο κορυφαίο 1,21% διεθνώς, Neural networks(νευρωνικά δίκτυα): στο κορυφαίο 0,5% παγκοσμίως.
Το διδακτικό του έργο καλύπτει προπτυχιακά, μεταπτυχιακά, MBA και διδακτορικά μαθήματα σε αντικείμενα όπως τα νευρωνικά δίκτυα, τα χρηματοοικονομικά μαθηματικά, η υπολογιστική χρηματοοικονομική και οι εφαρμογές της τεχνολογίας αλυσίδων συστοιχιών (blockchain) στη χρηματοοικονομική. Έχει επίσης διδάξει σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών (MSc) στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Έχει διατελέσει Πρύτανης και Αντιπρύτανης Οικονομικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, καθώς και Πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών. Έχει διατελέσει μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Αλεξάνδρειας Ζώνης Καινοτομίας Α.Ε., Γενικός Διευθυντής και μέλος του Δ.Σ. της Βορειοελλαδικής Α.Ε.Π.Ε.Υ., καθώς και Διευθυντής του Executive MSc in Accounting and Financial Management (σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Lancaster). Έχει συμβάλει ενεργά στον σχεδιασμό και τον συντονισμό αρκετών μεταπτυχιακών προγραμμάτων, όπως τα MSc στη Στρατηγική Λογιστική & Χρηματοοικονομική, στην Εφαρμοσμένη Λογιστική & Ελεγκτική, στη Λογιστική & Χρηματοοικονομική και στη Χρηματοοικονομική Τεχνολογία.
Σήμερα είναι Διευθυντής του Εργαστηρίου Χρηματοοικονομικής Τεχνολογίας και Στρατηγικής Τεχνητής Νοημοσύνης (FTSAI) και του Μεταπτυχιακού Προγράμματος στη Χρηματοοικονομική Τεχνολογία του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Διατηρεί σταθερή δημόσια παρουσία στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, καθώς και σε τηλεοπτικά μέσα, όπου αρθρώνει τεκμηριωμένο λόγο και αναλύσεις σε θέματα που άπτονται της ανώτατης εκπαίδευσης, της τεχνολογικής καινοτομίας, της οικονομικής πολιτικής και των κοινωνικών εξελίξεων.